Quack Quack,
Xin chào các bạn,
Vịt đã trở lại cùng một chiếc bản tin ‘bom tấn’ rồi đây. Tuần này, chúng ta sẽ cùng bàn về một chủ đề cực ‘hot’. Đó là KPI. Sau ‘deadline’, KPI là khái niệm mang lại nhiều nỗi ám ảnh nhất cho cả các nhân sự, lẫn các nhà quản trị.
KPIs được ra đời vào thời đại công nghiệp cuối thế kỷ 18 để quản trị một cái máy. Và kể từ đó, KPIs dần được giới thiệu rộng rãi trong các doanh nghiệp như một công cụ quản trị không thể thiếu bởi Fedrerick Taylor và Peter Drucker.
Tới năm 1970, Andy Grove đã phát triển một mô hình quản trị mới tại Intel là OKRs. Sau đó, John Doerr đã lan tỏa phương pháp này tới Google và các Công ty Công nghệ. Từ các thành công ở đó, OKRs – một phương pháp nâng cấp của KPIs đã được giới thiệu rộng rãi trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam.
Mặc dù vậy, nhưng đây vẫn chưa thể là mô hình quản trị của tương lai. Vì nó chưa dựa trên sự vận hành tự nhiên của tâm trí và cơ thể con người. Nếu bạn đã chán ghét ‘nhà tù KPIs’, thì bản tin hôm nay chắc chắn là dành cho bạn.
Quack: Những điều tuyệt vời nhất không được tạo ra bởi KPIs.
KPIs và OKRs đã tạo nên các thành công vang dội và giúp nhiều doanh nghiệp tăng trưởng gấp hàng chục hàng trăm lần chỉ trong khoảng thời gian ngắn. Tuy nhiên, nếu đem so sánh với tự nhiên, thì những thành tựu tuyệt vời nhất lại không được tạo ra bởi bất kể một KPIs hay OKRs nào.
Hãy nhìn những điều tạo nên sự sống như không khí, nguồn nước, biển khơi và những khu rừng. Mọi thứ đều bắt đầu từ những hạt giống. Khi gặp đủ điều kiện, hạt sẽ nảy mầm. Hấp thụ nguồn năng lượng của nắng gió và mưa, cây con cứ thế lớn dần rồi tạo thành nguồn dinh dưỡng nuôi sống muôn loài. Trái đất, cây cối hay khu rừng chẳng đi theo một KPIs nào cả. Chúng đi theo nhịp điệu của tự nhiên.
Một số người không hài lòng với nhịp điệu ấy. Họ dí KPIs cho một cái cây bằng cách biến đổi gen, tạo ra thuốc trừ sâu và các loại hóa chất kích thích để ép cây sinh trưởng, ra hoa và quả theo ý mình. Sau hàng thế kỷ ‘dí KPI’ cho cây, con người mới dần nhận ra thứ tuyệt vời và bền vững nhất vẫn là nông nghiệp tự nhiên. Đó là nền nông nghiệp ‘không làm gì cả’, cho phép cái cây được lớn lên tự nhiên như là một phần của hệ sinh thái.
Quack Quack: KPI thấy … sai sai.
Nếu bạn không đạt được KPI, bạn sẽ thất vọng. Nhưng nếu bạn đạt được KPI, thì KPI sẽ tiếp tục tăng lên. Và điều ấy nghĩa là khả năng cao bạn sẽ không đạt được nó và thất vọng tiếp tục là điều không tránh khỏi.
Mặt khác, cơ sở của việc tạo ra KPIs là không rõ ràng. Vì vậy, nó thường sẽ quá cao hoặc quá thấp. Khi KPI trở thành tiêu chuẩn đánh giá thành tích, con người sẽ làm mọi cách để đạt được nó. Trong quá trình đó, họ sẽ phá hủy những chỉ số quan trọng khác. Bạn đã bao giờ gặp một người bán hàng tìm mọi cách để bán tới mức tạo ra sự khó chịu và phản cảm cho khách hàng chưa?
Và cuối cùng, việc hoàn thành tất cả các KPIs cũng chưa chắc đồng nghĩa với việc chúng ta sẽ tạo ra được một điều gì đó thực sự có ý nghĩa. Hãy ngắm nhìn hạt giống, giả định hạt có thể hoàn thành tất cả các KPI mà hạt tự đặt ra thì cũng chưa chắc có thể nảy mầm, vì điều ấy còn phụ thuộc vào hàng trăm yếu tố khác mà hạt không thể kiểm soát.
Quack Quack Quack: Một cách tiếp cận khác
Thay vì tìm kiếm sự phát triển thông qua KPI, chúng ta có thể tìm kiếm nhịp điệu của sự bình thường. Bác sỹ có thể biết một người có đang khỏe mạnh hay không thông qua các ‘chỉ số KPI’ của cơ thể như huyết áp, nhịp tim hay hơi thở. Trái đất cũng tìm ra sự phát triển lành mạnh thông qua vòng xoay 24 giờ / ngày và 365 ngày / năm. Giữa mỗi nhịp điệu bình thường ấy, sự sống sẽ được sinh sôi và phát triển. Và nếu các chỉ số thay đổi bất thường, chắc chắn cơ thể hay trái đất sẽ trở nên hỗn loạn.
Mình lấy ví dụ nhiều người đặt KPI giảm cân, nhưng mục tiêu thực sự của việc giảm cân là để có một cơ thể khỏe mạnh. Muốn vậy, chúng ta không thể chỉ tập trung vào cân nặng, mà cần tập trung vào tất cả các nhịp điệu tổng thể của cơ thể như ăn, ngủ, nghỉ ngơi, vận động và làm việc.
Một ví dụ khác là hầu hết các doanh nghiệp đều tập trung vào KPI gia tăng lợi nhuận. Tuy nhiên, để có lợi nhuận bền vững, doanh nghiệp không thể chỉ tập trung vào bán hàng, mà còn phải vào cả kế toán, tài chính, sản xuất, nghiên cứu phát triển, … Mọi hoạt động khác này đều liên quan mật thiết tới việc gia tăng lợi nhuận.
Vì vậy, thay vì tạo ra KPI vốn sẽ tạo ra sự phát triển lệch lạc và không bền vững. Chúng ta có thể tạo ra các nhịp điệu, rồi tận hưởng và chiến thắng từng ô nhịp. Khi đó, KPI duy nhất ta cần là ‘giờ nào việc nấy’ và ‘tốt hơn 1% trong từng giờ một’.
Theo cách tiếp cận này, bạn sẽ như một người nông dân đi gieo những hạt giống tốt lành. Việc bạn có một vườn hoa đẹp sẽ trở thành đương nhiên. Và nếu không có một vườn hoa, thì bạn cũng được tận hưởng niềm vui gieo hạt rồi.
Cách tiếp cận này sẽ giúp chúng ta phá bỏ nhà tù KPI, và hòa chung vào nhịp điệu của trái tim và đất trời. Hạt giống đã nảy mầm theo cách này, những khu rừng cũng vậy. Và bạn hay doanh nghiệp của bạn cũng có thể phát triển theo nhịp điệu tương tự như thế.
Vịt mến chúc bạn một cuối tuần không phải chạy KPI.
Thân mến,
Chú Vịt cười
PS: Tuần này, Vịt chia sẻ với bạn video ‘điệu nhảy của hoa‘, ước mong ngày nào chúng ta sẽ được làm việc như cách hoa nở.