Quack Quack,
Xin chào các bạn,
Gần đây, Vịt được xem một bài phỏng vấn khá thú vị của bà Wendy Suzuki – một giáo sư thần kinh học tại Đại học New York. Bà chia sẻ yếu tố then chốt nhất để sống lâu là số lượng những kết nối xã hội tích cực mà ta có. Điều này thật thú vị bởi vì Vịt tin không gì làm chúng ta hạnh phúc hơn là những kết nối chân thật giữa người với người.
Ở chiều ngược lại, cũng không gì làm chúng ta đau khổ hơn khi những kết nối ấy bị đứt gãy, rồi để lại những tổn thương. Cho dù đó là trong tình bạn, tình yêu hay đồng nghiệp; những tổn thương đều có thể gây ám ảnh, bẻ cong sự thật và làm ta héo mòn trong một thời gian rất dài.
Vì vậy, Vịt luôn dành một phần khá lớn trong các bản tin của mình tâm sự với bạn về cách để xây dựng những kết nối lành mạnh – điều mà Vịt từng ước là mình được trang bị tốt hơn trước khi vào đời.
Hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu một chủ đề không mấy ‘dễ thương’ nhưng lại vô cùng quan trọng bạn nhé. Đó chính là thao túng tâm lý.
Quack: Thao túng tâm lý là gì?
Trước khi ra trường, Vịt từng rất ngây thơ suy nghĩ rằng ai cũng là người tốt và đều đang làm những điều tuyệt vời cho cuộc sống. Sau này trưởng thành hơn, Vịt mới nhận ra đó là sự thật. Chỉ có điều, những người tốt lại có thể là nạn nhân của những ‘phần mềm’ hay hệ tư tưởng lệch lạc rồi vô tình làm đau người khác lúc nào chẳng hay.
Thao túng tâm lý là một thứ ‘phần mềm’ như thế. Nó tinh vi tới mức có thể chính người thao túng cũng không biết là mình đang làm điều ấy. Theo wikipedia, thao túng tâm lý là một hành động được thực hiện để tạo ảnh hưởng hoặc kiểm soát người khác một cách gián tiếp hoặc bất công nhằm mục đích chuộc lợi. Đây là cách tạo ảnh hưởng lên người khác bằng sự dối trá.
Kẻ thao túng khoét sâu vào các điểm yếu của con mồi để chiếm quyền kiểm soát. Đó có thể là sự ngây thơ, không hiểu giá trị bản thân hoặc sự phụ thuộc cảm xúc. Vịt lấy ví dụ một cô gái thèm khát tình yêu sẽ dễ bị động lòng trước ‘cơn bão quan tâm’ của một chàng trai. Sau khi tạo cho cô gái thói quen, chàng trai bất chợt biến mất làm cô gái bị rơi vào vòng xoáy của ái tình, khổ đau và lợi dụng. Vấn đề của ‘con mồi’ là có khi chính họ cũng không biết là mình đang bị thao túng.
Quack Quack: Một số chiến thuật cơ bản của kẻ thao túng
- Bóp méo sự thật (Gaslighting): Đây là hành vi làm bạn nghi vấn thực tại của chính mình. Vịt ví dụ: kẻ thao túng hứa với bạn là họ sẽ làm gì đó. Sau khi bạn phản ứng với việc tại sao họ không làm. Họ sẽ bắt đầu công kích bạn rằng ‘họ chưa từng hứa như vậy’ hoặc ‘điều họ nói là có ý hoàn toàn khác’. Bạn cần nhớ rằng kẻ thao túng có thể dùng đôi mắt ngấn lệ của họ nhìn thẳng vào mắt bạn để nói dối. Cực kỳ uy tín luôn nhé! Đến cữ này mà bạn còn không nghi ngờ bản thân mình nữa thì kể cũng lạ. Hihi
- Hành vi gây hấn thụ động (passive-aggressive behavior): Đây là cách kẻ thao túng thể hiện sự bất đồng một cách không trực tiếp. Họ chọn im lặng, không giao tiếp hoặc tra tấn tinh thần con mồi mà không nói rõ lý do. Để dễ hiểu hơn thì đây chính là hành vi ‘dỗi’. Bạn đã thấy nghe nó quen hơn rồi phải không? Hành vi độc hại này nghiêm trọng tới mức đã bị nghiêm cấm tại Trao. Chỉ cần nhân sự dỗi một lần là chúng tôi đã cân nhắc tới việc ngừng hợp tác với họ rồi.
- Tạo mặc cảm tội lỗi (Guilt Trip): Kẻ thao túng không tôn trọng bạn. Khi bạn bắt đầu chỉ trích họ, thì họ lại vào vai nạn nhân. Bây giờ, bạn là người ích kỷ và xấu xa. Họ khoét sâu vào điều đó nhưng lại không hề nhắc tới cách cư xử thiếu tôn trọng của họ với bạn. Khi cảm thấy tội lỗi, bạn bắt đầu cho kẻ thao túng cái mà họ muốn. Và đương nhiên, bạn lại thua trong trận này rồi.
Quack Quack Quack: Bây giờ, chúng ta có thể làm gì đây?
- Hãy tìm hiểu về thao túng tâm lý: Vịt hy vọng bài viết này chỉ là điểm khởi đầu cho bạn trong việc nghiên cứu sâu hơn về cụm từ này. Nhờ đó, bạn sẽ thấy có thể có những hành vi tưởng chừng như vô cùng bình thường trong đời sống, nhưng té ra lại là các triệu chứng của bệnh tâm lý. Muốn phòng bệnh thì đầu tiên chúng ta cần có chút kiến thức về bệnh đã.
- Khách quan về bản thân: Kẻ thao túng thắng bạn vì họ lợi dụng điểm yếu của bạn. Vì vậy, chúng ta cần thường xuyên đứng ra ngoài suy nghĩ của bản thân để ngắm nhìn. Khi ta nhận ra mình không phải là những gì mình nghĩ, thì ta mới có thể trở nên thông thái và khách quan. Khi đó, những chiến thuật của kẻ thao túng sẽ rất dễ bị ta nhận ra và ‘tuýt còi’.
- Tạo ra những ranh giới: Trong mọi trường hợp, chúng ta đều có thể lựa chọn đấu tranh hoặc bước ra khỏi những kết nối độc hại. Chúng ta không có trách nhiệm thay đổi kẻ thao túng, vì có thể điều ấy cũng là không thể. Khi đó, việc tạo ra khoảng cách là cần thiết để bảo vệ sự bình an của chính mình.
Bạn thân mến,
Những nội dung trong bài viết này được Vịt nghiên cứu, tổng hợp và viết ra từ những trải nghiệm của bản thân. Vịt đã từng bị thao túng rất nhiều, nên cũng bị tổn thương nhiều. Nhưng sau nhiều va vấp, Vịt cũng đã học được cách phòng tránh để không đưa bản thân mình vào những tình huống như vậy.
Chúng ta đều có những hành trình riêng với rất nhiều thử thách. Vịt ước mong bạn sẽ tìm được một người bạn đồng hành thực sự trong chuyến hành trình ấy – một người có thể khen hoặc chê bạn theo đúng sự thật. Tuy nhiên, họ làm điều ấy không phải để chuộc lợi, mà là cho sự phát triển của chính bạn.
Thương mến,
Chú Vịt cười
